Həftə sonu çox yatmaq məsləhətdirmi?
17 Oktyabr 2019 19:17 | 599
Həyatımızın demək olar ki, üçdə birini əhatə edən yuxu həyati fizioloji ehtiyacdır. Rahat bir yuxunun müddəti insandan-insana dəyişir. Bu həm də, yaşından asılı olaraq dəyişən prosesdir. Yenidoğulmuş körpələrə 16-18 saat, uşaqlara 12-14 saat, böyüklərə isə 7-9 saat yuxu lazımdır.
Yuxu ehtiyacımızın əsas səbəbi beynimizdir. Çunki, beynimizə davamlı olaraq informasiya qəbul edir. Təqribən 16 saat sonra beynimiz çalışma qabiliyyətindən tam istifadə etmiş olur. Bunun üçündə ilk növbədə yuxu müddəti kifayət qədər olmalıdır. Yuxunun sirri hələ tam həll olunmadığı üçün bu sualın cavabını bilmirik. Lakin yuxu zamanı məlumatı saxlama, enerjiyə qənaət etmə, hüceyrədən bioloji tullantıları atma, immunitet sistemimizi gücləndirmə və yaraların sağalması kimi bir çox metabolik hadisələrin baş verdiyini bilirik.
Bir çoxumuz həftə içi az yatdığımız üçün, həftə sonu daha çox yataraq yuxu ehtiyacımızı ödədiyəcəyimizi hesab edirik. Lakin son araşdırmalar sübut edir ki, həftə sonu uzun müddət yatmaq beyinə faydadan çox ziyan vurur. Həftə sonu uzun müddətli yuxu maddələr mübadiləsinin işini çətinləşdirir. Bir çox insan, iş günləri görə səhər tezdən oyanmağa və yuxusunu yarımçıq almağa məcbur olur. Bu vəziyyət uzun müddət davam edərsə, xroniki yuxu çatışmazlığına səbəb ola bilər. Xroniki yuxu çatışmazlığının ən gözə çarpan xüsusiyyəti, gün ərzində özünü yorğun və yorğun hiss etməsidir. Xroniki yuxu çatışmazlığı illərdir davam edərsə, bir çox metabolik pozğunluqların meydana çıxması qaçılmazdır.
Tədqiqatlar göstərir ki, bir çox insan həftə ərzində yeddi saat yatmır, yalnız həftə sonları bu yuxunu ala bilir. Kristofer Depner və Kolorado Universitetindəki həmkarları, həftə sonları uzun müddət yatmaqla həftə ərzindəki yuxu kəsrini kompensasiya etməyin mümkün olub olmadığını araşdırıblar. Bunun üçün 36 gənc və sağlam şəxs ilə bir yuxu laboratoriyasında iki həftəlik araşdırma apardılar. Araşdırma iştirakçıları mühitə uyğunlaşsınlar deyə, bir müddət laboratoriyada saxlanıb daha sonra iki həftəlik bir araşdırma üçün üç qrupa ayrılıb.
Birinci qrup (nəzarət qrupu): Bu iştirakşılar gündə doqquz saat yatıb.
İkinci qrup: Bu qrupdakılar gündə yalnız beş saat yatıb.
Üçüncü qrup: Bu şəxslər bazar ertəsindən cümə gününə qədər 5 saat , həftəsonu isə uzun müddət yatıblar. İkinci həftə də bu proses təkrar olundu.
Araşdırmaya başlamazdan əvvəl və sonra hər üç qrupdakı şəxslərdə çəkiləri, kalori xərcləmə səviyyələri, müxtəlif toxumalarda insulinə həssaslıq və yuxu hormonu melatonin səviyyəsi yoxlanılıb.
- Həftə sonu çox yatmaq kökəlməyə səbəb olub:
Tədqiqatların nəticəsi olaraq məlum olub ki, üçüncü qrupdakı şəxslərin həftə içi ortalama olaraq 12 saatdan çox yuxu çatışmazlığı var. Buna baxmayaraq həftə sonu sadəcə 1-2 saat artıq yatıblar. 2 və 3-cü qruplardakı insanların nəticələri qarşılaşdırılın və məlum olub ki, onların maddələr mübadiləsində pozğunluq müşahidə edilib. Təcrübə zamanı hər iki qrupdakı şəxslər təxminən 1,3- 1,4 kq arasında kökəlib. Bundan əlavə, bu iki qrupdakı şəxslərin yuxu hormonunun (melatonin) səviyyəsinin geriyə doğru irəlilədiyi müəyyən edilib. Buna bioloji saatın geriləməsinin səbəb olduğu düşünülür.
- Həftə sonu çox yatmaq qanda şəkər mübadiləsini pozub:
Digər bir təəccüblü təsir şəkər mübadiləsi ilə əlaqədardır .Həftə içi az yatanlarda yəni ikinci qrupdakıların əzələləri və digər toxumalarında insulin həssaslığının ortalama13 faiz nisbətində azaldığı müəyyən edilib. Həftə sonu çox yatan qrupda isə vəziyyər daha ağır olub. Bu qrupda insulin həssaslığı 27 faizə qədər azalıb. Tədqiqatçılar bu təəccüblü vəziyyətin normal ritmdəki dəyişikliklərlə əlaqəli olduğunu, yuxu vaxtının dəyişdirilməsinin təsiri ilə əlaqələdirib.
Xroniki yuxu çatışmazlığının mümkün dağıdıcı təsirinin qarşısını almaq üçün gecə yuxusu kifayət qədər olmalıdır. Bu araşdırma həm də müntəzəm olaraq ən azı yeddi saat yatmaq lazım olduğunu birdaha sübut edib.